Kerstvakantieberichten II

In de zomervakantie deelde ik hier al eens een Tedtalk van een meneer die best wel wat zinnigs te zeggen heeft over onderwijs. Deze lezing was uit 2006.

In 2010 kwam Sir Ken Robinson met een andere. Waar hij zich in de eerste talk afvroeg of het huidige onderwijssysteem creativiteit kapot maakt (en uitlegt waarom dat erg is) roept hij in de opvolger op tot een 'revolutie van het leren'.

Opnieuw iets om over na te denken. Wat vinden jullie van zijn pleidooi?

Kerstvakantieberichten I

En na de vakantie doe ik weer mijn best aan daar iets kleins aan bij te dragen.                                            

Voor vandaag en morgen: Heel fijne kerstdagen allemaal!

Kerstviering

Vorige keer vertelde ik over de jaarfeesten die wij op mijn huidige school vieren. Ik had alleen de kerstviering bewaard voor vandaag. Toepasselijk, want morgen is het weer zo ver.


Ik beschouw de kerstviering als het eerste kerstcadeau. Het is iets wat de docenten samen doen, als een geschenk voor de leerlingen. Maar het voelt ook als cadeautje voor onszelf, om elk jaar weer iets moois en speciaals neer te zetten. Ik vind het heel bijzonder en heb zoiets op geen enkele andere school meegemaakt. Moet je een Vrijeschool voor zijn, hoor, om zoiets te verzinnen!

Betekenis


Kerstmis, het feest van licht in de duisternis, is volgens de antroposofie het feest van de drievoudige geboorte. Die van Jezus (u kent hem wel) natuurlijk, maar ook van het licht in de natuur (in sofische termen: de geboorte van het zonnekind uit moeder aarde) en de (her)geboorte van onszelf in ons eigen wezen. De geboorte van het kindje Jezus symboliseert het nieuwe leven, licht en hoop, en wijst op onze verbondenheid met de geestelijke wereld. Hiervan merken de kinderen niet direct iets, de betekenis wordt zelden letterlijk uitgesproken of uitgelegd. Maar in de kerstviering komt wel het licht, hoop en verbondenheid naar voren.


Ik heb inmiddels een aantal kerstvieringen meegemaakt. Bij de eerste paar was ik betrokken bij de voorbereidingen of zat ik in het publiek, bij de vorige werkte ik voor het eerst ook zelf mee. Hoewel de vieringen allemaal net wat anders waren is het in essentie een voorstelling. Een voorstelling met muziek en toneel, vaak ook dans en euritmie, van de docenten voor de leerlingen. Wat ik zo waanzinnig indrukwekkend vind (maar dat ben ik, he, een nog relatief Vrijeschoolnewbie) is dat zo'n voorstelling door een aantal docenten weliswaar intensief wordt voorbereid qua ideeën, script en muziek, maar de voorstelling zelf in een middag in elkaar wordt gezet. Een lange middag hoor, van half drie tot half zes, maar dat is het. Een middag.



De voorstelling, die zo'n twintig minuten duurt, wordt op de dag zelf in carrouselvorm een aantal keren opgevoerd. De school is te groot geworden om met z'n allen in de toneelzaal te passen en dus worden de leerlingen verdeeld. Wel, net zoals bij het Michaëlsfeest in heterogene groepen: klas zeven tot en met twaalf door elkaar heen. De afgelopen keer werd de voorstelling liefst zes keer gespeeld, en er zijn collega's die elke voorstelling hun tekst net een beetje aanpasten (er wordt ook aan humor gedaan, we hebben het hier over moppen die getapt werden) om het voor henzelf interessant te houden. Als collega die in het publiek zaten, of (zoals ik) in het koor, was het ook telkens weer een verrassing hoe de voorstelling zou gaan.

Grappig, mooi en met een hoopvolle boodschap. Een pracht van een kerstcadeau, en een fijne manier om de kerstvakantie met opgeruimd gemoed in te stappen.

Ik heb er weer zin in.

Jaarfeesten

Een van de dingen die een Vrijeschool anders maakt dan andere scholen zijn de jaarfeesten. Bij het volgen van de natuur en de seizoenen hoort ook het vieren van de feesten die met elk jaargetijde verbonden zijn.

Michaëlsfeest


Elk feest heeft z'n eigen symboliek en achtergrond. Zo wordt aan het begin van het schooljaar, rond 29 september het Michaëlsfeest gevierd. Dit herfstfeest is verbonden met het verhaal van Joris (een andere verschijningsvorm van Michaël) en de Draak. Michaël was een van de aartsengelen en door de draak te verslaan overwon hij de krachten van de duisternis. Het verhaal kun je gebruiken om te beseffen dat wij als mensen met ons bewustzijn wakker moeten zijn om het kwaad in de wereld (en ons zelf!) te doorzien. En dat er moed nodig is om dit te overwinnen. Het is ook het eerste feest om ons voor te bereiden op de komst van kerstmis.

Bij onze school wordt het als een sportieve activiteit gevierd waarbij leerlingen soms ook iets moeten overwinnen, hun moed moeten tonen. We komen met zijn allen samen op een mooi terrein met water, waar de leerlingen in teams met mensen uit alle klassen door elkaar heen, in een circuit allerlei lichamelijke inspanningen tonen. Er zijn activiteiten verbonden aan de elementen water, lucht, aarde en vuur en bij allemaal werken de leerlingen samen om elkaar te helpen alles tot een goed einde te brengen.

Kerstviering

De vier weken voor kerst is de tijd van advent. Aan het einde van die advent vieren we met de hele school kerst, het winterfeest. Hierover zal ik volgende keer uitgebreid vertellen.

Voorjaarsconcert

Waar de beweging in de natuur vanaf de herfst steeds meer naar binnen gericht werd, en in de winter tot een stilstaand, doods hoogtepunt kwam, begint alles in de lente weer opnieuw te ontwaken. In de natuur en in onszelf. De lente is de tijd om weer naar buiten te treden, zoals de uitbottende knoppen aan de takken en de vogels die hun lied weer laten klinken. 

Op onze school doen wij dat ook, letterlijk. Vanaf het begin van het schooljaar wordt er al gerepeteerd en voorbereid, maar in de weken rond maart, april, zo voor Pasen wordt dit steeds intensiever, om te eindigen in een serie concerten. De hele school; leerlingen, docenten, ondersteunend personeel en ouders werkt eraan mee en het resultaat -dat ik nu een aantal keren heb mogen meemaken- is een professionele voorstelling, met popliedjes, percussie, zelf geschreven en gecomponeerde kleinkunstliederen en een klassiek koor die de prachtigste werken tot gehore brengen. Wat een manier om het voorjaar mee te beginnen! Ik vind het ontroerend en indrukwekkend, en ik ben daarin niet de enige.

SintJansfeest


Het laatste van de vier feesten die gevierd worden is het zomerse Sint Jansfeest dat rond 24 juni gevierd wordt. De beweging naar buiten toe waarbij het voorjaarsconcert een eerste aanzet was is nu tot volle wasdom gekomen, en het is het meest uitbundige feest van alle jaarfeesten. De naamgever van deze dag is Sint Jan, Johannes de Doper, en het feest is bedoeld om de natuur in al zijn uitbundige kracht van dit moment waar te nemen en te ervaren hoe deze ook in onszelf leeft. Het is ook een feest van verbondenheid met elkaar. 

Op onze school wordt dit feest gevierd met een wervelend aanbod van allerlei creatieve en culturele workshops en activiteiten waar de leerlingen uit kunnen kiezen. Er is muziek, zang, dans en er branden vuren in vuurkorven. Traditie is om aan het einde van het feest over een van de vuren te springen, als loutering. Alhoewel ik via een collega ook gemerkt heb dat het ook een moment is om goed door je rug te gaan. Oppassen dus.

Films

Volgens mij heb ik hier weleens verteld dat ik met mijn klassen zeer regelmatig films kijk. Niet ter vervanging van echte verhalen en gesprekken, want ik geloof in ademend en echt, maar ter aanvulling. Films kijken helpt bij het ontwikkelen van Engels taalgevoel, het is een stukje onderdompeling en bovendien kunnen films een goed aanknopingspunt voor gesprekken zijn.

Eigen smaak
 

Net als bij de muzieklessen speelt mijn eigen smaak een rol. Ik kijk natuurlijk naar wat past bij welk niveau en bij welke klas (de ene film kan wel bij een bepaalde klas, en toch ongeschikt zijn voor een andere, zelfs al hebben ze beide hetzelfde niveau. Kwestie van de energie van de kinderen en persoonlijke interesses), maar alle films die ik kies vind ik zelf mooi. Zo houd ik erg van de films van Tim Burton en dus kies ik vaak voor een film als 'Nightmare Before Christmas' of 'Corpse Bride'. Of voor een animatiefilm in diezelfde traditie, zoals 'Coraline' of '9'. Die laatste is een mooie film om nader te beschouwen. Want wat maakt mensen menselijk? Hoe zou de wereld eruit zien als apparaten inderdaad de macht zouden krijgen? En zijn we misschien al een beetje op die weg, of is dat doemdenkerij?

Verslag


Omdat het kijken naar films echt een middel is en geen doel op zich, moeten leerlingen van elke film een kijk-en-luisterverslag maken. Een samenvatting, omschrijven van de belangrijkste kwestie, beschrijven van de hoofdfiguren -uiterlijk en innerlijk- en de leerling wordt gevraagd wat ze van het gedrag van die hoofdfiguren vinden. En hoe ze zich in dezelfde situatie zouden gedragen. De zevendeklassers mogen dit nog deels in het Nederlands doen en de andere helft in het Engels, achtsteklassers moeten dit verslag in het Engels doen.

Een andere film, een van mijn all time favourites zelfs (ik heb er twee) die ik graag kijk (maar pas vanaf einde klas acht, begin klas negen) is 'Shawshank Redemption', een gevangenisfilm met de prachtige tagline 'Fear can hold you prisoner, Hope can set you free'.Hoe mooi is het om een film met zo'n boodschap te kunnen delen met een klas? Enige nadeel is dat ik van deze film nog nooit een exemplaar heb gevonden met Engelse ondertitels, en dus kijken we deze zonder ondertiteling. Mijn ervaring is dat leerlingen dat moeilijker vind dan met ondersteuning in de vorm van ondertitels, zelfs al is dat in dezelfde taal als het luisterdeel. De film is echter zo mooi, dat ik 'm er in hou, ondertitels of niet.

Mijn andere favoriete film is 'Juno'. Een geweldige feel good film over een tienermeisje dat ongepland zwanger raakt en haar kindje wil laten adopteren. Eigenlijk is het gewoon een liefdesverhaal, maar dan een heel ongebruikelijke. 'Juno' laat ik pas zien midden 9e klas. Ze krijgen bij biologie dan ook de onderdelen 'voortplanting' met een stukje seksuele voorlichting, en dit sluit daar goed op aan. Ontroerend mooi, en dat vinden de leerlingen meestal ook.

De plank misgeslagen


Bijna alle films die ik laat zien ken ik goed. Afgelopen jaar wilde ik weleens wat anders en heb ik een paar films gekozen die ik zelf nog niet eerder gezien had. Eentje daarvan ('the Haunted Mansion') bleek een regelrechte flop, wat een waardeloze film was dat zeg! Enige pluspunt was dat het een redelijke korte film was. Gelukkig. Nooit meer. Next!

De andere films waren ontdekkingen. 'The Curious Case of Benjamin Button', een mooi en lang liefdesverhaal waar een stoere negende klas heel stil van werd. En waarbij deze juf bij het einde een paar traantjes wegpinkte. 'Nicholas Nickleby', de filmische bewerking van het boek van Charles Dickens, de perfecte film voor een lieve, romantisch ingestelde zevende klas met een sterk gevoel voor rechtvaardigheid. Zelden heb ik een klas zo zien meeleven met een verhaal. En ikzelf ook trouwens. Wat een meesterlijke verhalen schreef die Dickens toch. Dat was de klas helemaal met mij eens.

De gezonde keuken - eten op school

Ik weet niet hoe het met jullie zit, maar ik at niet erg gezond toen ik op de middelbare school zat. Ik smeerde elke ochtend droge bruine boterhammen met een paar plakjes jonge kaas (ander broodbeleg was er voor mij niet; ik at geen vlees. Jam, pasta, of ander zoet beleg werd al snel smotsig en onsmakelijk in een plastic zakje) maar vaker al dan niet verdwenen deze broodjes met inmiddels zweterige kaas in een prullenbak in plaats van in mijn mond. In mijn eerste twee jaren op de middelbare school (toen ik in een gebouw vlakbij een tankstation les had) overleefde ik op een dieet van perziksnoepjes en cheese onion chips. In mijn derde jaar (ander gebouw met minder culinaire voorzieningen in de buurt) bestond mijn lunch vaak uit een rol stophoest, en vanaf de vierde (weer een ander gebouw) ging ik aan de instant soep en fietste ik als het maar enigszins kon de stad in op marktdagen om een Vietnamese loempia te scoren.

Gezond en lekkerAls ik kijk naar mijn eigen oudste dochter (elfde klas, bijna zeventien) is er in die tijd weinig veranderd. Dochterlief blieft geen brood, en het komt regelmatig voor dat ze met een ontbijt van een appeltje en wat yoghurt naar school vertrekt met in haar lunchtrommel niets meer dan een paar tomaatjes, wat rijstwafels en een biologisch sultanakoekje. 'Ik lust geen brood, dus eet ik het ook niet'. U ziet hier de gezonde voedingsbodem voor menig onvruchtbare discussie.

Volgens mijn dochter, die leerling is op dezelfde school als waar ik les geef, heeft iedereen lekkerder dingen mee naar school dan dat wat wij aanbieden. Salades, tosti's, exotische wraps. Volgens mij valt dat allemaal wel mee, want als ik tegen een leerling in mijn les moet zeggen dat er in het lokaal niet gegeten mag worden (bijna elke les. Onverbeterlijk zijn ze) wordt er haastig een broodje in de tas teruggestopt. Of een saucijzenbroodje, net gescoord bij de plaatselijke supermarkt, dat soms ook.Supermarkt versus kantineDie supermarkt heeft dus, net als het tankstation bij mij vroeger, een grote aantrekkingskracht op de leerlingen van onze school. Maar er is sinds een aantal jaar ook een aantrekkelijk alternatief op school zelf. Ouders van leerlingen op school met ruime ervaring in de horeca besloten de niet in gebruik zijnde kantine nieuw leven in te blazen. Sindsdien zijn er heerlijke verse broodjes, soep, fruit en veel meer lekkernijen te verkrijgen op school. Veel zelfgemaakt (appelflappen! Cake! Pannekoeken!), en zoveel mogelijk biologisch en met minder of geen suiker. TrekHet spreekt voor zich dat niet alleen leerlingen, maar ook docenten hier regelmatig te vinden zijn. Voor ons is het een bonus dat de mensen die de kantine runnen ook een aantal keer per jaar de hapjes bij de domibo (donderdagmiddagborrel, na afloop van een vergadering) verzorgen. Zelden heb ik op een school zulke lekkere, bijzondere, gezonde en gevarieerde hapjes gehad als bij deze gelegenheden. Nog een reden om blij te zijn met de school waar ik werk.

Als jullie me nu willen excuseren? Ik heb trek gekregen!

Wichtelen

Het is 1 december geweest en sinterklaas is gevierd en achter de rug. Dat betekent dat de adventtijd is begonnen. Buiten het vieren van advent en het aanpassen van mijn lessen aan de tijd van het jaar, betekent het ook dat wij als docenten onderling weer wichtelen.

Wichtelen is een van oorsprong Duitse (Vrijeschool?) traditie. Het betekent dat je in de weken voor kerst een van je collega's (onderwijzend en oop = onderwijsondersteunend personeel) als het ware 'adopteert'. Je wordt iemands' wichtelouder, de ander tijdelijk jouw wichtelkind. In de praktijk betekent het dat je even wat extra aandacht aan de desbetreffende collega geeft. Deze persoon een beetje onder je hoede neemt.

Je kunt bijvoorbeeld zijn of haar lokaal (of kantoor) op een onopvallend moment goed schoonmaken, iets vriendelijks op het bord schrijven, een kaars op zijn of haar bureau verstoppen voor wat extra licht in donkere tijden of een kop thee klaarzetten op een onverwacht moment.

Geheim

Dat onopvallende en onverwachte is een sleutelelement in deze. Het is namelijk de bedoeling dat de ander niet in de gaten heeft wie zijn of haar wichtelouder is. Je mag genieten van de extra aandacht of attenties die je krijgt, zonder dat je weet aan wie je het te danken hebt. Onbaatzuchtige acties dus. Past perfect bij de tijd van het jaar qua gedachte, maar ook qua gebaar. Want de weken voor de kerstvakantie zijn notoir zwaar voor mensen in het onderwijs. De herfstvakantie is lang geleden, je maakt vaak extra lange dagen, er moet veel gebeuren en de meeste collega's zitten er rond deze tijd een beetje doorheen. Hoe heerlijk is het dan om gewichteld te worden... En net zo fijn om zelf te wichtelen! Te weten dat je heimelijk een glimlach op iemands gezicht gaat toveren geeft de wichtelouder zelf ook een prettig, ja bijna vredig gevoel.

Ik ben fan

Het mag duidelijk zijn dat ik dol ben op wichtelen. Het enige puntje is dat het wel goed uitgevoerd moet worden. In een school die steeds groter wordt kennen collega's elkaar steeds minder goed en wordt het dus moeilijker om te bedenken wat een ander leuk zou kunnen vinden. Bovendien geven we in drie gebouwen les, en als jij meestal in gebouw B werkt, en jouw wichtelkind in C, dan is het soms een opgave in drukke tijden om de tijd te vinden om bij dat andere gebouw langs te gaan. Het wordt dan ook een traditie om elkaar een klein cadeautje te geven rond de laatste dagen voor kerst. Deze wordt dan in de docentenkamer neergezet. Dat gebeurde bij mijn eerste jaar op deze school. Ik had drie weken lang cadeautjes en briefjes verstopt bij mijn wichtelkind, en zelf kreeg ik op de laatste dag voor de vakantie ineens een pakketje met allemaal cadeautjes.

Genieten en vergeten

Het jaar daarop was het volop genieten. Ineens lag er een prachtig, met zorg ingepakt cadeautje voor me klaar, elke maandag. Ik pakte de cadeautjes, of soms een kaartje, niet uit, maar liet het de hele dag liggen om even van te genieten. Wat zag het er mooi uit, en wat vond ik het lief! Het jaar daarna, vorig jaar was er een lotingsysteem waarbij soms weleens iets misliep, en ik kreeg helemaal niets. Ik miste de aandacht van een wichtelouder, maar had zelf gewoon plezier in het vertroetelen van mijn wichtelkind.

Wat dit jaar mij gaat brengen? Ik ben benieuwd. Maar eigenlijk vind ik dat meer instellingen wichtelen zouden mogen invoeren. Voor iedereen die het ook leuk vind om stiekem wat extra aandacht aan elkaar te geven. Wie doet er mee?

Saint Nicholas: Sinterklaas tijdens de Engelse les

Naar aanleiding van een verzoek van een trouwe lezer vandaag - zoals eerder beloofd- een stukje over wat ik tijdens de Engelse les doe om Sinterklaas te vieren. 

Tijdens mijn sinterklaasles noem ik het woord sinterklaas zeker niet. Nee, ik leg uit dat we deze hele les bezig gaan met het uitbreiden en ontwikkelen van hun woordenschat. Dit is namelijk heel belangrijk. (En dat is ook zo, maar in deze les gebruik ik het als vermomming voor iets anders. Laten we het een didactische surprise noemen).

Ik begin met het woord 'nice' op het bord te schrijven en leg uit dat zelfs in hun examenjaar veel leerlingen tijdens hun mondelinge examen of bij het schrijven van een brief niet verder komen dan het woord nice, als vertaling van het woord leuk, om iets te beschrijven dat ze plezierig of fijn vonden. Even een hogerejaars leerling nadoen (met vet aardappelEngels accent, denk Ruud Lubbers die Engels spreekt) helpt de sfeer verhogen en doet de leerlingen inzien dat dit misschien niet de manier is. Samen maken we rondom het woord nice een woordspin met zoveel mogelijk Engelse bijvoeglijke naamwoorden die iets positiefs verwoorden. (denk: amazing, wonderful, awesome etc.) Dan gaan we klassikaal bijwoorden bedenken om de bijvoeglijke naamwoorden te versterken (really awesome bijvoorbeeld, of very wonderful of extremely amazing). Ik voeg aan het pipo-positivo woordenballet op het bord nog een paar complimenteuze Engelse uitdrukkingen toe en laat deze door de klas herhalen, denk hierbij aan iets als: (you are) the cat's whisters, (he is) the bee's knees of (she is) the cat's meow. 

Dan deel ik briefjes uit en laat ik elke leerling een zo uitgebreid mogelijk compliment opschrijven. Iets met zoveel mogelijk bijwoorden en bijvoeglijke naamwoorden, waarbij de opdracht is: wat voor compliment zou jijzelf graag willen krijgen? De leerlingen leveren de (anonieme) complimenten vervolgens bij mij in en ik lees ze allemaal even snel. Staat er iets onbehoorlijk in (wat gelukkig zelden zo is) dan moeten ze het overdoen. Iets onaardigs of schunnigs wordt niet getolereerd! Soms voeg ik zelf ook nog een paar toe. Ik stop alle dichtgevouwde briefjes in een zakje, zonder dat de leerlingen dat zien en zoek een pagina op internet op. Tijd om de surprise uit te pakken!

Want wat volgt nu? Een Engelse tekst op de muziek van het bekende liedje 'Sinterklaasje kom maar binnen met je knecht.' Ik kondig aan dat we dit met z'n allen gaan zingen, want het is ten slotte (bijna) 5 december. Ondanks bedenkelijke blikken in het begin zingt de hele klas vrolijk mee met de tekst. En ik zelf natuurlijk ook. Leuk man!

Ik leg dan uit dat het oude principe nog steeds geldt: liedje zingen = cadeautje krijgen. Iedereen krijgt vandaag van Sinterklaas een compliment cadeau. Het zakje waar ik alle briefjes in deed is stiekem gewoon een jute (mini sinterklaas)zakje en hiermee ga ik langs alle leerlingen. Met in mijn andere hand een schaal met kruidnootjes en choconootjes, want zonder iets lekkers is het nog niet echt sinterklaas. Zo krijgt iedereen van een willekeurige klasgenoot een gemeend compliment en een paar kruidnootjes op de koop toe. Is dit uitgedeeld is de les voorbij en verlaat iedereen met een vrolijk gemoed de les: ze hebben iets gegeven, plezier gehad en iets gekregen. Precies waar Sinterklaas om draait volgens mij.

En ik? Ik verlaat aan het einde van een dag met zulke lessen met een blij rood hoofd de school: even heb ik Sinterklaas mogen zijn. :-) 

Volgend jaar weer!!